„W mojej rodzinie zawsze panowała taka zasada, że nie trzeba oszczędzać, trzeba zarabiać. […] czarna godzina jest właśnie dziś. Co będzie jutro, to się zobaczy. Może nic, a może milion w lotto.”
– Manula Kalicka, „Tata, one i ja”
Zawarcie związku małżeńskiego, dla wielu osób jest rozpoczęciem nowego rozdziału w życiu. Nie tylko zmienia się świadomość, stan cywilny czy w niektórych przypadkach także noszone nazwisko, ale także stan majątkowy danej osoby. Jeżeli narzeczeni przed zawarciem związku małżeńskiego nie zawrą umowy tzw. intercyzy (o tym bliżej: tutaj), z chwilą zawarcia tego związku powstanie między nimi ustawowy ustrój majątkowy jakim jest wspólność majątkowa.
Jak długo trwa wspólność majątkowa?
Wspólność majątkowa trwa przez cały czas trwania związku małżeńskiego, a więc do śmierci jednego z małżonków, do orzeczenia rozwodu, separacji czy unieważnienia małżeństwa. Ponadto może być ona zniesiona poprzez rozdzielność majątkową (o tym bliżej: tutaj), ogłoszenie upadłości jednego z małżonków, a także ubezwłasnowolnienie go.
Co jest objęte wspólnością majątkową?
Zasadą jest, że do majątku wspólnego wchodzą wszystkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania wspólnie przez małżonków lub przez jednego z nich.
Czy moje zarobki, które wpływają na mój rachunek bankowy są tylko moje czy także mojego małżonka?
Niekiedy spotykamy się ze stwierdzeniem, że ja otrzymuję wynagrodzenie na moje konto bankowe, a drugi małżonek swoje wynagrodzenie na konto bankowe tego małżonka, więc to co ja zarobię jest moje, a to co drugi małżonek zarobi jest jego. Zgodnie z przepisami nie ma znaczenia przez kogo dane środki pieniężne zostały zarobione i na jaki rachunek bankowy wpłynęły, albowiem w przypadku wspólności majątkowej są to środki należące wspólnie do małżonków.
Więc co wchodzi w skład majątku wspólnego?
Do majątku wspólnego poza wskazanym wyżej pobranym wynagrodzeniem za pracę, wchodzą jeszcze 1) dochody z innej działaności zarobkowej każdego z małżonków, 2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków (np. czynsz najmu), 3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, 4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych, 5) środki zgromadzone na koncie OIPE. W przypadku wynagrodzenia za pracę i innych dochodów należy zwrócić szczególna uwagę, iż chodzi tu o wypłacone wynagrodzenie lub inne dochody. Jeżeli jednemu z małżonków przysługuje wynagrodzenie, a go nie otrzymał, to roszczenie o taką wypłatę nie wejdzie do majątku wspólnego.
Czy to oznacza, że wszystko co nabędę w trakcie małżeństwa wejdzie do majątku wspólnego?
Nie wszystkie przedmioty objęte są wspólnością ustawową. Do majątku wspólnego nie wejdą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej (przed zawarciem związku małżeńskiego,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę (natomiast przedmioty te wejdą do majątku wspólnego jeżeli spadkodawca lub darczyńca tak postanowił),
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającym innym przepisom (np. w spółce cywilnej)
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (np. okulary korekcyjne),
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie (np. służebność osobista, prawo użytkowania czy prawo dożywocia),
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (natomiast do majątku wspólnego wejdzie renta przyznana z tego tytułu, jeżeli powstała częściowa lub całkowita utrata zdolności do pracy zarobkowej, zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków na przyszłość),
- wierzytelności z wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis stanowi inaczej.
Czy mogę samodzielnie decydować o przedmiotach wchodzących w skład majątku wspólnego?
Co do zasady każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać przedmiotami wchodzącymi w skład majątku wspólnego. W niektórych jednak sytuacjach wymagana jest zgoda drugiego małżonka. Wymagane jest to w przypadku:
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;
- czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;
- darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.
A co zrobić, gdy potrzebna jest zgoda małżonka, a on nie wyraża na tej zgody lub nie można się z nim porozumieć?
W takim przypadku małżonek zainteresowany dokonaniem danej czynności może wystąpić do sądu o zezwolenie na dokonanie takiej czynności. Przy rozpoznawaniu sprawy sąd wszechstronnie rozpatrzy sprawę i jeżeli dojdzie do przekonania, że za dokonaniem tej czynności przemawia dobro rodziny, udzieli takiej zgody.